ORGANIZATOR BSPN :
polub nas :
PRZYJACIELE
Bielskiej Sceny Piosenki Niebanalnel :
| WIECZÓR CZTERDZIESTY DRUGI sobota 28 lutego 2015 godz. 19:00 | ||
|
Niestety, z przyczyn niezaleźnych od organizatorów i wykonawców, zmuszeni jesteśmy przenieść koncert Andrzeja Garczarka na inny termin (prawdopodobnie jesień 2015). Przepraszamy za kłopot wszystkich, którzy już nabyli bilety. Można je zwrócić, przebukować lub skorzystać z innej oferty. Posłuchaj: Zamojszczyzna, Przyjaciół nikt nie będzie..., Sobota, Do poety, W Wyszemborku |
||
_01.jpg)
|
Gwiazdą wieczoru będzie Andrzej Garczarek - legendarny bard, autor piosenek, ballad i słuchowisk radiowych. Razem z Maciejem Zembatym współtworzył kultowy magazyn ZGRYZ w radiowej Trójce, a potem przez lata prowadził na trójkowej antenie autorski “Literacko-muzyczny kantor wymiany myśli i wrażeń”.
Jan Kondrak o Andrzeju Garczarku |
|
("Piosenka" nr 1, sierpień 2006)
KSIĘŻYC NAD GŁOWĄ JAK CZECHOWICZ … przyjaciół nikt nie będzie mi wybierał wrogów poszukam sobie sam dlaczego kurwa mać bez przerwy poucza ktoś w co wierzyć mam…?.(1) Działało. Koncert odbył się na Czechowie, w mieszkaniu asystenta Instytutu Romanistyki UMCS Tomasza Stróżyńskiego. Skradaliśmy się konspiracyjnymi trójkami w improwizowanych odstępach. Trzeba było mieć kogoś wprowadzającego i grosz jakiś na honorarium. Audytorium obsiadło podłogi mieszkanka. Byli mężczyźni o rozpoznawalności asa wywiadu (na ogół), zaś niektóre panie były po artystowsku „odstrzelone”. Prywatny salon lubelski otwierał swoje tajemne podwoje. Tak to odbierałem.
Gospodarz i artysta pojawili się tęgo spóźnieni. Audytorium bez pytania wiedziało o co chodzi: tak, tak… musieli kluczyć żeby zgubić ogon. Garczarek wyglądał jak powinien. Pokaźna postura, twarz inteligenta, zdziwione brwi, wnikliwe spojrzenie spod ciężkich powiek, długie włosy, koszula flanelowa w kratę – coś, jakby uciekinier z Polskiej Akademii Nauk, który wybrał los farmera w Bieszczadach. Po koncercie podniosłem się szybko z podłogi bo kości bolały, ale przeżywałem go jeszcze półtora roku. Tyle bowiem czasu minęło zanim odważyłem się napisać coś nowego. Wszystko co śpiewał Garczarek tamtego wieczoru było niewiarygodnie wiarygodne. Szalenie podobne do życia jakie przeżywa zwykły człowiek, bliziutko mu towarzyszące, a jednocześnie uniwersalne i monumentalne. Można powiedzieć, że w tym co zrobił „część staje się większa od całości” (2), i ta część ma w tej całości wielbiciela. Szlagiery z list przebojów stały się dla mnie raptem małe i nie z tej planety. Śmieszne jak krasnale ogrodowe. Jak on osiągnął tę wiarygodność? Musiałem sam sobie odpowiedzieć zważywszy, że cała bieżąca twórczość podziemna - poza tym co robił Jan Kelus - była niewiarygodna.
Cytowana piosenka jest osobna w twórczości Garczarka i osobliwa w całym kontekście literatury śpiewanej. Jednakże kilka cech twórczości mistrza ujawnia: - Utwór Garczarka lubi konkret. Również historyczny. Zawiera wiele ogólnej wiedzy o świecie, takiej którą można zdobyć oficjalnie (inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację), jak i wiedzę, którą trzeba umieć zdobyć („jaskółka tamtej wiosny” to Jan Palach, popełniający samobójstwo w proteście przeciwko inwazji, a losy Oty Pavla, autora „Śmierci Pięknych Saren” też nie były oficjalnie znane). Zamiłowanie do konkretu - to też nasycenie nazwami własnymi miast, miejsc i codziennych gazet. Metodą aluzji i presupozycji autor szybko wytwarza u słuchacza wrażenie, że tej wiedzy w piosence jest minimalna, niezbędna tylko ilość. Czyli, że on sam ma przewagę nad piosenką – mówiąc żartem. Tak pojęty historyzm wystąpił częściowo w utworach: „Łazienki” (aluzje do Powstania Listopadowego; „Do obywatela Jana Jakuba Rousseau kilka pytań w sprawie „Umowy Społecznej””; „Sobocie” (o taksówkarzu z Pittsburga) - Garczarek jak każdy rasowy artysta widzi to, czego się na ogół nie zauważa. To stały element postawy twórczej (aluzja do Fryderyka Wilhelma i całej plejady książąt o tym imieniu daje właściwe światło na fakt, że idea wrogiego Polsce państwa pruskiego przetrwała w dawnej NRD - wbrew oficjalnej propagandzie). W innym utworze dostrzeże - pośród powszechnej nienawiści do patroli wojskowych w Stanie Wojennym – że żołnierz jest też ofiarą, figurką podobną do dziecięcych zabawek: …dali ci karabin Gdzie indziej zauważy, że tarcza od frontu jest bezbronna, podczas gdy cały literacki świat patrzył na nią od zaplecza: ….taksówkarzu ze snu wydrążony Czyli - w sposób symboliczny - ujmuje się za bitym. - Metodą Garczarka jest mówić o tym co przemilczane. Tu mianowicie, że propaganda państwowa i religie wszelkie stale ingerują w prywatność poszczególnego obywatela, że jest traktowany przedmiotowo, jako niedojrzały i nieodpowiedzialny element większej całości, której dobro wymaga odeń ofiary podporządkowania. Tak jak w piosence „Popękało ze śmiechu sreberko”: …spokojna głowa myśli kołysze - Robić to, co nie jest zrobione. Taki cel zdaje się również stawiać sobie Garczarek. Nikt nie przeprosił Czechów i Słowaków za udział Polski w inwazji. Zrobił to pieśniarz. Od siebie. Odważnie i skromnie jednocześnie. W innych utworach będzie tę zasadę wcielał w życie, zadając trudne pytania obiegowym sądom, przyłapując dogmat na gorącym uczynku. Ot choćby w utworze „Modlitwa”:
- Koniecznie znaleźć odpowiednią formę i stylistykę. Bo rzecz jest również w samym języku i w koncepcji opowiadacza. Jan Kelus zastanawiał się: „…jak tu znaleźć słowo, które nie będzie brzmieć fałszywie potem…”.(3) Otóż nic tak nie służy wiarygodności pieśni, jak pierwsza osoba liczby pojedynczej (tu akurat skonfrontowana ze zbiorowością nazywaną raz braćmi, a raz zastąpiona nazwą gazety ). Nic tak dobrze nie robi na trwałość pieśni, jak odpowiedni dystans do aktualnej mowy żywej, tu z założenia niezbyt odległy, a użycie wulgaryzmu świadczy prawdziwie o stanie psychiki podmiotu. W końcu to pieśń buntownicza. A że to hymn - przeto zastosował autor dominujący zabieg stylistyczny: - pytania zamiast odpowiedzi. Czysta, klasyczna retoryka, organizująca formalnie cały tekst. Konkret plus jasny tok narracji powodują, że ucho słuchacza i oko czytelnika nie zatrzymuje się na powierzchni tekstu, gdyż ten został uczyniony maksymalnie przezroczystym. Opowieść konkretyzuje się w głowie odbiorcy jako suma obrazów, zdarzeń i stanów emocjonalnych. To dla piosenki szalenie ważne. Ona jest przeznaczona do słuchania i w trakcie tegoż aktu powinna być zrozumiała. Poszerzenie warstw intelektualnych odbywa się tu poprzez system aluzji. Nie wpadłem na to od razu choć to widać. Kiedyś zapytałem Garczarka co aktualnie robi. Odpowiedział, że czyści najnowszy tekst z „ozdobników polonistycznych”. Dla mnie, wówczas studenta polonistyki - fakt, że mówi to „skończony polonista” był szokiem. Ale to jest element metody i konsekwencja przyjętych założeń. Nawiasem mówiąc, ani ojczyzna polszczyzny, ani takie spotkania jak u Stróżyńskiego niespecjalnie rozpieszczały swojego wybitnego szermierza słów, skoro pojawiały się w jego ustach takie zwrotki: …w Bełchatowie zamieszkam w hotelu Albo: drogą prostą jak w pysk strzelił na Wandalin Albo bardzo lubelska: u Tereski Zajęczycy Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że skarga na los dominuje u Garczarka.. Czymś, co zdecydowanie wyróżnia tego poetę, jest usilna dążność do dostrzegania pozytywów życia. Dążność do homeostazy, stoicyzm pewien. Nigdy natomiast nie jest to oderwana od racjonalności deklaracja optymizmu. Albo:
Człowiek sięga po pióro na ogół wtedy, gdy spotka go nieszczęście. Niefart jest pierwszym posądzanym o nosicielstwo twórczości. Każdy, kto próbował napisać coś dobrego o życiu, wie jak ciężko jest radość istnienia uzasadnić artystycznie, nie popaść w naiwność. Garczarek to umie. Z mistrzowskim wyczuciem dozuje zachwyt i zwątpienie. Dobro jest uwarunkowane. Wszak mówi, że jest mu dobrze ale nie do końca, a dobre będzie tylko to co ma dobre być. - Garczarek, jak każdy współczesny twórca, przed posądzeniem o naiwność broni się ironią, poczuciem humoru, nawet satyrą. Za to w przeciwieństwie do konkurencji nie jest w tym złośliwy. Nie stara się dokuczyć, zniszczyć. Prezentuje raczej czeski typ humoru, hrabalowski. Wyrozumiały i troskliwy. Jest w tym absolutnie wyjątkowy. Najlepiej to widać w tekstach poświęconym poetom:
Albo: święty Piotr na bramieW Średniowieczu nazywaliby Garczarka Dobrotliwym. Bez wątpienia. Zadziwił mnie kiedyś pytaniem o los Kazimierz Grześkowiaka. Zaraz po tym, gdy się okazało, że przyjechałem z Lublina. On, doskonale pominięty przez branżę, król undergroundu śpiewaczego, pyta o krezusa estrady? Otóż pytał. Był wyraźnie zafascynowany jego twórczością. Nawet jednemu z aniołów rękodzielniczych nadał imię Kazik. Ba - potrafił nawet złożyć w piosenkach rodzaj hołdu Jonaszowi Kofcie i Agnieszce Osieckiej. Przyznam, że łatwiej mi było zrozumieć Jałtę niż ten gest w stronę przedstawicieli tak nieprzeniknionej socjety. No ale cóż, prawdziwa wielkość jest bezinteresowna. Starałem się wysnuć z tego wnioski dla siebie. - Nie ma miejsc lepszych i gorszych dla twórczości, są tylko opisane i nieopisane – zdaje się mówić Garczarek poprzez zamiłowanie do konkretnych miejsc. Na szlaku jego peregrynacji poetyckiej znajdziemy autentyczne warszawskie ulice – ale też Olecko, Wyszembork, Grzmiącą, Gawliki Wielkie, czy Lublin. (W katalogu odniesień - frekwencja miejscowości jest ogromna). Miejsce, gdzie wydarzyło się coś inspirującego - zawsze wchodzi do wiersza z nazwą własną. Ktoś powie, że to brak zaufania do fikcji literackiej. Być może, ale w czasach relatywizmu, umowności i niechęci do wartościowania takie zakotwiczenie dzieła wspomaga wiarygodność i już. Poeta zauważył swoją obsesję miejscowości peryferyjnych i z wrodzoną przekorą napisał tekst: nie byłem nigdy w Dorohusku Tak więc konkretne zdarzenia, miejsca, nazwiska. Ponadto przekora, pokora wobec faktów i wielkości, poczucie humoru, dobrotliwość, czesanie pod włos rzeczywistości, branie w obronę przegranego, pokazywanie drugiej strony medalu i jego ząbków - to elementy składowe zjawiska piosenek panaandrzejowych. Nie wszystkie. Nie da się objaśnić całej alchemii słowa i sposobu kojarzenia, które towarzyszą każdej oryginalnej twórczości. Także tej, garczarkowej. Natomiast da się udowodnić, że miała ona ogromny wpływ na kształtowanie się gustów i stylów pieśniarzy debiutujących w latach osiemdziesiątych. Myślę tu o Mirosławie Czyżykiewiczu, Piotrze Bukartyku, Tomaszu Olszewskim i o piszącym te słowa. A zdarzenie opisane w piosence „Lublin” miało miejsce rzeczywiście. Wracaliśmy do Lublina po koncercie w klubie Iskra, w Świdniku. Sztuka się odbyła bez aplauzu. Organizatorzy powiedzieli nam, że na sali byli wyłącznie głuchoniemi z pobliskiej szkoły, którzy tego dnia mieli zbiorowe wyjście do lokalu. Mogliśmy trafić gorzej, na wycieczkę Węgrów - skwitował pan Andrzej w charakterystyczny dla siebie sposób. W Lublinie śniegu było tyle, że droga przez Park Ludowy się wydłużyła i nie zdążyliśmy na kolację z kolegami grającymi w klubach miasta królewskiego. Pozostało nam zauważyć fizjonomię księżyca i przeżuć w cichości sukces świdnicki. na karku prawie czwarty krzyżyk Przypisy: 1. - A. Garczarek, Przyjaciół nikt nie będzie mi wybierał |
NASI SPONSORZY:
